Acı dolu 38 mektup

Evrin GÜVENDİK Ankara – Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün 10 Kasım 1938’de vefatının ardından yaşanan acı ve hüzün o dönemde Ata’sının ardından ağlayan vatandaşlar tarafından kaleme de alındı. Vatandaşlar bu büyük kayba ilişkin duygularını sözcüklere döktü. Feryatlarının duyulması için de mektuplarını okunmaları amacıyla Ankara Radyosu’na gönderdi. Ancak gönderilen mektup ve şiirler Radyoevi’ndeki görevliler tarafından beğenilmedi.

Araz’ın ağıdı da var

Bir dosya halinde arşive kaldırılan 38 mektup ve şiir, tam 86 yıl sonra araştırmacı yazar Nüket Aşkın tarafından kaleme alınan “Kelimelerde Saklı Feryatlarla 10 Kasım ‘38” isimli kitapla arşivin tozlu raflarından gün yüzüne çıktı. 10 Kasım’a ait gazete haberleri ile vatandaşların yaşadıkları acının boyutunu ortaya koyan çarpıcı fotoğrafların da yer aldığı kitapta Şeyh Sait isyanında şehit düşen Yüzbaşı Akif Türkoğlu’nun Uşak Ortaokulu öğrencisi kızı Cahide Türkoğlu tarafından yazılmış bir şiir ile Atatürk’le aynı gün evladını kaybeden bir babanın ağıt niteliğindeki şiiri de yer alıyor. Okuyanları o acılı günlere götüren duygu yüklü yazılar arasında gazeteci yazar Nezihe Araz’ın mektubu da bulunuyor.

Feryatlarını duyuramadılar

Araştırmacı yazar Nüket Aşkın, şunları söyledi:

“10 Kasım’a ilişkin bir kitap yazma fikrim yoktu. Yakın bir tarihte Makbule Hanım’ın hayatını anlatan 14 yıl emek verdiğim bir kitap yayınladım. Bu araştırma sürecinin sonlarına yaklaştığım bir dönemdi. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi’nde belge taraması yaparken karşıma sık sık aynı dosya çıkmaya başladı. Önceleri ilgimi çekmeyen bir belgeydi bu. Merak edip belgeyi inceledim. Atatürk’ün vefatı sonrası Ankara Radyosu’na yazılmış mektuplar ve şiirlerdi bunlar. 10 Kasım’a dair yazılmış sayısız mektup ve şiir vardı ama bu belgeyi ilginç kılan başka ayrıntıları fark ettim. Mektupların tamamı 10 Kasım günü ve hemen sonrasındaki birkaç gün içinde kaleme alınmıştı. İnsanlar seslerini Ankara Radyosu’nda duyurmak istemişlerdi. Her mektubun üzerinde Radyoevi’ndeki görevliler tarafından ‘Olmaz, basit anlatım vb’ gibi el yazılarıyla notlar alınmış ve bu mektuplar, şiirler radyoda okunmamıştı. Yani bu insanlar feryatlarını duyuramamışlardı.

Belgeleri gördükten sonra kitaplaştırmaya karar verdim. Mektup ve şiirler arasında Osmanlıca olanlar vardı. Tercüman arkadaşım Musa Elçiboğa’dan bu metinlerin çevirisini rica ettim. Çeviriler tamamlandığında mektup sayısının da 38 olduğunu gördüm. 1938 yılında okunmamış 38 mektuptan çok etkilendim tabii ki. Artık kitabın adı belli olmuştu.”

‘Baba, evlat, kardeş acısından büyük…’

10 Kasım 1938’deki duyguyu ön plana çıkarmak için kitaplaştırdığını belirten Nükhet Aşkın, mektupların Ankara Radyosu’nda yayınlanmaması konusunda ise “Bence radyodaki görevliler de bu mektupları yazanlar kadar duygusal bir atmosferdeydi ve kolay kolay hiçbir yazıyı, şiiri Atatürk’e layık görememişti” ifadelerini kullandı. Aşkın “Okuduğunuzda fark edeceksiniz ki insanların sadece bir Cumhurbaşkanı’nı, kurucu liderini, kurtarıcısını kaybetmiş gibi değil. Baba, evlat, kardeş acısından büyük bir acıyla kavrulduklarını hissediyorsunuz” dedi.